Armoede, vroeger en nu

Armoede is een begrip van alle tijden. Al van het moment dat de ruilhandel startte en het eerste geld in omloop kwam tot in de huidige samenleving. Armen hadden als doel om met zo weinig mogelijk middelen te overleven terwijl de rijken niets te kort hadden en zelfs met overschotten zaten. Armoede was en is een barrière tussen verscheidene klassen van mensen.

Met deze tekst zou ik graag met een paar punten de vergelijking maken tussen armoede in de vroegere tijden en de huidige armoede en aantonen dat deze eigenlijk niet ver uit elkaar liggen.

1. Vroeger ging armoede over het aantal eigendommen dat mensen hadden. Eigendom was eigenlijk een soort teken is van rijkdom. De grootte en het aantal gronden, de grootte van de veestapel, hoe het huis gebouwd was waarin ze woonden. Ook de woonplaats was een item. Dit waren allemaal factoren waarbij men kon aanduiden hoe rijk of hoe arm de mensen waren.
Vandaag is dit niet anders. Maar het gaat nu niet meer over de grootte van de veestapel maar over het merk van auto, welke gsm, gps, i-pod of mp3-speler men heeft. Ook het huis waarin men woont, kan een aanduiding zijn over hoe rijk men is. Is het een gewone rijwoning zonder tuin of leeft men in een landhuis met een immense tuin. Soms kunnen we bedrogen worden en hebben mensen met een mooie auto en zeer veel gadgets het toch minder breed. Deze dingen kopen ze dan om er toch bij te horen en niet te laten opvallen hoe het werkelijk zit. Dit heeft te maken met sociale uitsluiting, wat in het tweede punt besproken wordt.

2. In het boek van Abram de Swaan wordt armoede beschreven als niet een welomschreven geringe hoeveelheid goederen en evenmin een relatie tussen middelen en doelen, maar wel een relatie tussen mensen. In vroegere tijden gingen de arme mensen bedelen. Sommigen waren afzichtelijk en verminkt. Dit was om medelijden op te wekken. Ze werden toch geschuwd en vermeden.
Dit doet denken aan de sociale uitsluiting van vandaag. Armoede is één van de oorzaken van sociale uitsluiting, of anders gezegd sociale uitsluiting is een moderne vorm van armoede. Door het tekort aan middelen kan de persoon niet voorzien in diverse rechten zoals wonen, gezondheidszorg, cultuur en onderwijs. Niet kunnen participeren in de activiteiten die andere mensen wel kunnen, is het ergste wat er voor de mensen bestaat.

3. Vroeger werden er collectieve acties voor de armen gehouden. Er werd aan liefdadigheid gedaan door colletes te houden van natura: tarwe, brood, bier,…
Vandaag de dag worden om mensen te helpen talrijke projecten opgezet waardoor ze toch de kans krijgen om mee te kunnen doen in het sociale leven. Zowel in het sociale leven als in de welzijns- en gezondheidssector worden er acties op touw gezet. Deze zijn de zogenaamde “voorzieningen”. Deze zijn vindplaatsen waar personen in contact kunnen komen met armoede en sociale uitsluiting. De gezondheidssector is hier ook van belang omdat er immers ook een grote samenhang tussen ziekte en armoede bestaat.

4. Vroeger stonden armoede en criminaliteit op eenzelfde lijn. In die tijd waren de zwakkeren aangewezen op het stelen. De gezondere armen kwamen samen en vormden bendes die de andere mensen bestolen en terroriseerden.
Nu is er niet veel veranderd. Armoede geeft aanleiding tot criminaliteit. Iemand die diep in de schulden zit en geen uitweg meer ziet, zou kunnen in de verleiding komen om de weg van de misdaad in te slaan. En eenmaal men op het verkeerde pad betreedt, is het moeilijk om terug te keren.

Zoals je kunt merken, heeft armoede een aantal veranderingen ondergaan naargelang de modernisering van de wereld maar de grote hoofdlijnen zijn dezelfde gebleven.


DE SWAAN, A. Zorg en staat. Bert Bakker,Amsterdam, 1990, 340 p.